Wojciech Fangor – zapomniane dzieło mistrza w Ogrodzie Botanicznym PAN w Powsinie

Na skraju Ursynowa, w malowniczym Ogrodzie Botanicznym PAN w Powsinie, znajduje się nie tylko kolekcja rodzimych i egzotycznych roślin, ale również niezwykłe dzieło jednego z najwybitniejszych polskich artystów XX wieku. W zabytkowej willi Janówek, która jest częścią ogrodu, można podziwiać sufitowe malowidło Wojciecha Fangora zatytułowane "Plejady".

Wojciech Fangor – artysta o międzynarodowej renomie

Wojciech Fangor to jeden z najbardziej cenionych polskich malarzy współczesnych. Jego prace, należące do nurtów minimal artu i op-artu, zdobyły międzynarodowe uznanie, a sam artysta jest jedynym Polakiem, który miał indywidualną wystawę w prestiżowym nowojorskim Muzeum Guggenheima. Jego obrazy, zwłaszcza te z lat 60. i 70. XX wieku, charakteryzują się hipnotyzującymi, pulsującymi okręgami i falami. W 2022 roku jedno z jego dzieł, "M39", zostało sprzedane na aukcji za rekordową kwotę 4,72 mln złotych.

"Plejady" – zapomniane dzieło w willi Janówek

Choć Fangor znany jest głównie z prac abstrakcyjnych, w swojej młodości tworzył również malowidła figuratywne. Jednym z nich jest "Plejady" – dzieło powstałe w 1943 roku, gdy artysta miał zaledwie 21 lat. W okresie okupacji niemieckiej Fangor i jego rodzina zamieszkiwali willę Janówek w Powsinie, gdzie młody twórca ozdobił sufit jednego z pomieszczeń.

Obraz przedstawia mitologiczne postacie Plejad – siedem kobiet utożsamianych z gwiazdozbiorem o tej samej nazwie. Scena jest utrzymana w delikatnych, pastelowych barwach i nawiązuje do stylu neorokokowego. W wywiadzie artysta wspominał, że może być to forma ucieczki od brutalnej rzeczywistości wojennej:

"Dziś zastanawiam się, co skłoniło mnie do sielankowo-rokokowej stylizacji. Może to była ucieczka od najstraszniejszego wówczas terroru?"

Renowacja i ocalenie malowidła

Przez wiele lat "Plejady" były zapomniane, a malowidło ulegało stopniowej degradacji. Dopiero w 2020 roku Ogród Botaniczny PAN podjął inicjatywę zbierania środków na jego renowację. Fundacja Promocji Twórczości Wojciecha Fangora zorganizowała aukcje obrazów, a Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków przekazał na ten cel 240 tysięcy złotych. W tym samym roku dzieło zostało oficjalnie wpisane do rejestru zabytków.

Konserwatorzy usunęli wtórne przemalowania i uzupełnili ubytki, dzięki czemu malowidło odzyskało swój dawny blask. Jak podkreślił prof. Jakub Lewicki, wojewódzki konserwator zabytków, "jest to nieoceniony zysk dla polskiego dziedzictwa kulturowego".

Gdzie jeszcze można zobaczyć dzieła Fangora?

Willa Janówek, w której znajduje się "Plejady", jest dostępna do zwiedzania dla gości Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie. Oprócz tego w Warszawie można podziwiać inne prace Fangora, m.in. na stacjach centralnego odcinka drugiej linii metra, na stacji Wilanowska oraz na dworcu PKP Warszawa Śródmieście.

Dzięki renowacji "Plejady" Wojciecha Fangora ponownie zachwycają zwiedzających, a niezwykła historia tego zapomnianego dzieła przybliża nam młodzieńcze lata mistrza i jego artystyczną ewolucję