Wstęp

Każdego roku 19 kwietnia ulice Warszawy rozkwitają żółtymi kwiatami. To nie przypadek – to Akcja Żonkile, wyjątkowa inicjatywa upamiętniająca powstanie w getcie warszawskim, jedno z najważniejszych wydarzeń w historii polskich Żydów oraz II wojny światowej. Symbol żonkila przypomina o odwadze, pamięci i człowieczeństwie. W 2025 roku przypada 82. rocznica powstania, która zostanie uczczona m.in. poprzez wręczanie papierowych żonkili mieszkańcom stolicy oraz sygnał alarmowy w samo południe.

Historia i znaczenie symbolu

Żonkil to nie tylko kwiat. To symbol pamięci o powstaniu w getcie warszawskim, który na stałe wpisał się w pejzaż miejskich obchodów 19 kwietnia. Inspiracją do akcji była postać Marka Edelmana – ostatniego przywódcy Żydowskiej Organizacji Bojowej, który co roku tego dnia otrzymywał anonimowy bukiet żółtych kwiatów i sam również składał je pod Pomnikiem Bohaterów Getta.

Akcję organizuje Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, a jej celem jest:

• edukacja historyczna,

• szerzenie postaw empatii i tolerancji,

• symboliczne upamiętnienie bohaterów powstania.

Jak wygląda Akcja Żonkile?

Wolontariusze rozdają na ulicach papierowe żonkile, które można przypiąć do ubrania jako wyraz pamięci i solidarności. Kwiaty rozdawane są bezpłatnie, a ich rozdawanie towarzyszy wydarzeniom edukacyjnym, wystawom i spotkaniom z ocalałymi.

Życie w getcie

W listopadzie 1940 roku Niemcy utworzyli warszawskie getto, otoczone wysokim murem. Stłoczono w nim około 460 tysięcy Żydów z Warszawy i okolic. Warunki życia były tragiczne – panował głód, choroby i terror. Codziennością stały się masowe egzekucje i wywózki.

Wielka akcja likwidacyjna

Latem 1942 roku Niemcy rozpoczęli tzw. Grossaktion Warschau – w ciągu dwóch miesięcy blisko 300 tysięcy Żydówzostało wywiezionych do Treblinki, jednego z największych niemieckich obozów zagłady. Pozostali w getcie postanowili nie poddać się bez walki.

Powstanie – 19 kwietnia 1943 roku

W dniu żydowskiego święta Pesach, 19 kwietnia 1943 roku, rozpoczęło się pierwsze powstanie miejskie w okupowanej Europie. Żydowskie organizacje zbrojne, w tym ŻOB i ŻZW, podjęły walkę z niemieckimi oddziałami SS i Wehrmachtu.

Dowodzeni przez Mordechaja Anielewicza, powstańcy stawiali opór przez blisko miesiąc, pomimo miażdżącej przewagi wroga. Powstanie zakończyło się krwawym stłumieniem i całkowitym zniszczeniem getta, ale jego znaczenie moralne było ogromne.

Uroczystości w Warszawie

W sobotę, 19 kwietnia 2025 roku, punktualnie o 12:00 przed Pomnikiem Bohaterów Getta odbędą się główne uroczystości. W tym samym czasie zostaną włączone syreny alarmowe, które przez minutę będą oddawały hołd powstańcom.

Marsz Pamięci

Po oficjalnych obchodach zaplanowano Marsz Pamięci – uczestnicy odwiedzą kolejne miejsca związane z historią getta, składając kwiaty m.in. przy pomniku Umschlagplatz, gdzie w 1942 roku rozpoczynała się droga do zagłady w Treblince.

Udział w Akcji Żonkile to nie tylko gest pamięci. To forma:

• wyrażenia szacunku dla ofiar i bohaterów,

• przeciwdziałania zapomnieniu i historycznemu relatywizmowi,

• budowania wspólnoty opartej na empatii i zrozumieniu.

Akcja Żonkile to niezwykle ważna inicjatywa, która łączy pamięć historyczną z nowoczesną edukacją obywatelską. Żółty żonkil przypomina o tym, że nawet w najbardziej nieludzkich warunkach można zachować godność i odwagę. Warto 19 kwietnia przypiąć ten symbol do płaszcza i zatrzymać się na chwilę refleksji – ku czci tych, którzy nie poddali się przemocy i walczyli o życie.